می‌دانیم که مهریه حق مسلم زنان پس از عقد نکاح است و هر زمان که بخواهند می‌توانند آن را مطالبه نمایند. اما در چه صورت مهریه به زن تعلق میگیرد؟ در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟ گاهی، شرایطی پیش می‌آید که ممکن است مانع تعلق مهریه به خانم‌ها شده یا نتوانند به صورت کامل آن را دریافت نمایند؛ مانند زمانی که نکاح باطل بوده و مرد و زن نزدیکی نداشته‌اند. این موارد را به چند گروه می‌توان تقسیم کرد. به طور کلی لازم است هر خانمی در مورد مهریه که حق اوست اطلاعات کاملی داشته باشد تا در روند درخواست و دریافت، به مشکلی برنخورد. در ادامه می‌خواهیم به شرایطی بپردازیم که موجب تعلق و عدم تعلق مهریه به زن می‌شود. با ما همراه باشید.
مختصری از مهریه
طبق قانون مدنی ماده 1082 پس از اینکه صیغه عقد جاری شد، مهریه به زن تعلق میگیرد و در واقع حق او محسوب می‌شود. مهریه با نام‌های صداق، کابین، فرض و صداقیه نیز شناخته می‌شود که می‌تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد.
با تعیین عندالاستطاعه بودن مهریه باید میزان دقیق آن در عقدنامه ذکر شود. برای دریافت مهریه عندالاستطاعه زنان نمی‌توانند در هر زمانی نسبت به دریافت آن اقدام نمایند و باید ابتدا توان مالی مرد را ثابت کنند. اما در مهریه عندالمطالبه زن می‌تواند در هر زمانی آن را مطالبه کند. اگر مرد هم از توانایی مالی مطلوبی برخوردار نباشد، می‌تواند مهریه را به صورت قسطی پرداخت کند.
جالب است بدانید که از لحاظ تعداد، دریافت 110 عدد سکه مورد قبول است اما در صورتی که مرد اعلام ورشکستگی کرده باشد یا توانایی مالی کافی نداشته باشد، از سوی قانون اجباری برای آن‌ها مبنی بر پرداخت مهریه بیش ز 110 سکه وجود ندارد.
انواع مهریه
مهریه را می‌توان به 4 نوع تقسیم‌بندی کرد:
- مهرالسنه: مهریه حضرت زهرا معادل 500 درهم بوده است و پیامبر برای تمامی زنان و دخترانش این مقدار را در نظر می‌گرفت. از همین رو با مهرالسنه از آن یاد می‌شود.
- مهرالمثل: این نوع از مهریه پس از عقد نکاح و با توافق طرفین تعیین می‌شود. میزان آن بر اساس شرایط مالی خانواده زن تعیین می‌شود. به این صورت که برای تعیین مهرالمثل بیشتر، خانواده‌های با موقعیت مشابه بررسی می‌شوند. در صورتی که پیش از تعیین مهریه پس از نکاح، بین زن و مرد نزدیکی باشد، زن مستحق دریافت مهریه است. همچنین در صورتی که تعیین مهریه در زمان عقد انجام شده باشد اما به هر دلیلی (عدم مشروعیت، مشمول مالیات نشدن و ...) باطل اعلام گردد و زن و مرد نزدیکی داشته باشند، باز هم مهریه به زن تعلق میگیرد.
- مهرالمتعه: زمانی که مرد بخواهد قبل از نزدیکی زن را طلاق دهد و مهریه هم در زمان عقد نکاح تعیین نشده باشد، باید مقدار مشخصی را به عنوان مهریه بپردازد. این مقدار مشخص مهرالمتعه است که بر اساس وضعیت مالی مرد، تعیین می‌گردد. مهرالمتعه تنها برای عقد دائم صدق می‌کند، نه موقت. به علاوه تنها در شرایط طلاق به خانم تعلق میگیرد، خانمی که شوهرش فوت کرده باشد مشمول این مهریه نمی‌شود.
- مهرالمسمی: این همان مهریه‌ای است که حین عقد ازدواج از آن یاد می‌شود.
در چه صورت مهریه به خانم ها تعلق می گیرد؟
به‌طور کلی مهریه حق قانونی زنان است و بلافاصله پس از عقد نکاح به آن‌ها تعلق میگیرد. با این حال برخی شرایط که طبق آن مهریه به زن تعلق میگیرد را باهم بررسی می‌کنیم:
تعلق مهریه به زن در صورت طلاق در دوران عقد
زنان می‌توانند تا زمانی که مهریه خود را به صورت کامل دریافت نکرده‌اند، تمکین نکنند، چه در دوران عقد و نامزدی باشند چه ازدواج. حال مسئله‌ای مطرح می‌شود که اگر طلاق در دوران عقد اتفاق بیفتد پرداخت مهریه به چه صورت خواهد بود؟
دو حالت پیش می‌آید:
- چنانچه در دوران عقد نزدیکی بین زن و مرد رخ نداده باشد، امکان دریافت نصف مهریه توسط زن وجود دارد. البته اگر تمام آن را قبلا دریافت کرده باشد موظف است، نیمی از آن را بازگرداند.
- چنانچه نزدیکی زن و مرد با دخول همراه باشد، به عنوان ازدواج دائم تلقی شده و مرد موظف است کل مهریه را پرداخت نماید.
تعلق مهریه به زن پس از فوت همسر
زنانی که همسرشان فوت می‌کند باید مهریه خود را از ورثه باقیمانده و مسئول اموال شوهر، دریافت نمایند. این خانم‌ها می‌توانند در هر زمانی که خواستند نسبت به مطالبه مهریه خود اقدام نمایند؛ چه یک ماه از فوت همسرشان گذشته باشد، چه یک سال چه چند سال.
تعلق مهریه بدون طلاق
زنان می‌توانند قبل از طلاق به مراجع قضایی مراجعه کرده و سند ازدواج خود را نیز به همراه داشته باشند. با اثبات تمکین و صلاحیت زن جهت دریافت مهریه، می‌تواند مهریه خود را دریافت کند.
تعلق مهریه به زن ناشزه
چنانچه زن وظایف خود را به درستی انجام ندهد و عدم تمکین کند یا روابط نامشروع داشته باشد، باز هم مشمول دریافت حق مهریه می‌شود. فقط مرد می‌تواند از طریق دادگاه‌های کیفری شکایت خود را ثبت کند و از آن طریق پیگیری نماید.
در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؟
با توجه به اینکه مهریه حق قانونی زنان است، مردان برای عدم پرداخت آن و اثبات اینکه مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد، نیاز به یک وکیل خوب و باتجربه در زمینه مهریه دارند.
و اما شرایطی که باعث می‌شود مهریه به زن تعلق نگیرد:
- اگر زن مهریه خود را ببخشد.
- باطل شدن عقد نکاح و عدم رابطه نزدیکی زن و مرد
- فسخ نکاح و عدم وجود رابطه زناشویی مشروط بر اینکه به دلیل ناتوانی جنسی مرد نباشد. در غیر این صورت زن می‌تواند نصف مهریه را دریافت کند.
- عدم تعیین مهریه توسط زوجین و فوت خانم قبل از آن مشروط بر عدم برقراری رابطه نزدیکی. در صورتی‌که نزدیکی رخ داده باشد، ورثه زن می‌توانند نسبت به دریافت مهرالمثل اقدام کنند.
- جدایی در دوران نامزدی و نیز برای زن و شوهری که نزدیکی نداشته‌اند، موجب می‌شود نصف مهریه به خانم تعلق گیرد.
آیا به زن خیانتکار مهریه‌ای تعلق میگیرد؟
در صورتی‌که زن به مرد خیانت کرده باشد هم مهریه به او تعلق میگیرد. هرچند که با این کار شیرازه خانواده نیز از هم بپاشد، مرد نمی‌تواند به بهانه خیانت، مهریه‌اش را ندهد. اما می‌تواند باز دادگاه‌های کیفری پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
راه حل دیگر در چنین شرایطی طلاق توافقی است. به این صورت که مرد از شکایت خود طرف نظر کند و زن هم از مهریه.
از طرف دیگر با توجه به اینکه مهریه زنان قبل از نزدیکی نصف است، اگر زن قبل از برقراری رابطه با همسرش با فرد دیگری رابطه جنسی برقرار کند، می‌تواند نصف مهریه را دریافت کند.
تعلق مهریه در صورت درخواست طلاق از طرف زن
با توجه به اینکه حق طلاق با مرد است، ممکن است برخی بر این باور باشند که اگر زن درخواست طلاق بدهد، پس مهریه‌ای دریافت نمی‌کند. در صورتی‌که اینطور نیست.
زنان می‌توانند با داشتن حق وکالت از سوی شوهر خود و یا اثبات عسر و حرج خود نسبت به درخواست طلاق اقدام کنند، بدون اینکه محدودیتی در دریافت مهریه برای او ایجاد شود.
آیا مهریه به زنانی که بچه‌دار نمی‌شوند، تعلق میگیرد؟
به‌طور کلی داشتن بچه یا نداشتن آن تاثیری در تعلق گرفتن یا نگرفتن مهریه ندارد. چمانطور که گفتیم اگر زن با همسرش نزدیکی نکند نصف مهریه و اگر داشته باشد، کل مهریه به او تعلق میگیرد.
مراحل درخواست مهریه
برای درخواست مهریه لازم است مراحلی مطابق زیر طی شود:
- مراجعه زن به دادگاه همراه با سند ازدواج
- تکمیل فرم درخواست دریافت مهریه
- دادن مهلت 10 روزه به مرد جهت پرداخت مهریه
- تقاضای توقیف اموال توسط زن برای مرد در صورت عدم پرداخت مهریه در مهلت مذکور
- تقسیط مهریه در صورت عدم توان مالی شوهر
توجه داشته باشید که اگر مهریه سکه و طلا باشد و امکان پرداخت اصل آن برای مرد وجود نداشته باشد، مهریه به نرخ روز محاسبه می‌شود.
در آخر اینکه
مهریه حق قانونی هر زنی است، چه حین زندگی با همسر چه پس از جدایی. در این میان شرایطی وجود دارد که ممکن است مهریه به زن تعلق نگیرد و مرد ندارد و یا تعلق گیرد و خودش خبر نداشته باشد. از همین رو توصیه می‌شود که در این شرایط و اگر خواستید مهریه خود را مطالبه نمایید، حتما از یک وکیل خوب مشورت بگیرید تا شما را به گونه‌ای راهنمایی کند که حقتان پایمال نشود. حضور وکیل خوب و کارکشته در پرونده‌های مربوط به مهریه چه برای زنان چه برای مردان لازم است.
