طلاق صوری زمانی انجام می‌شود که زن و مرد در اصل قصد جدایی ندارند، بلکه تظاهر به طلاق می‌کنند. اما اینکه این تظاهر چه دلیلی دارد را با هم در ادامه بررسی می‌کنیم. ممکن است برای‌تان این سوال نیز مطرح باشد که با تعریف طلاق صوری آیا خلاف قوانین جمهوری اسلامی نیست؟ باید بگوییم که این طرز فکر صحت دارد. چرا که طلاق صوری عملی برای ظاهرسازی است که به دلیل منافع شخصی انجام می‌گیرد و در قانون عملی که ظاهرسازی شده باشد، پذیرفته نیست. با ما همراه باشید تا جزئیات بیشتری در مورد این نوع طلاق را بدانید.
طلاق صوری چیست؟
می‌دانیم که مرد می‌تواند هر زمان که بخواهد درخواست جدایی از همسر خود را داشته باشد. از طرفی خانم‌ها نیز در برخی شرایط خاص می‌توانند درخواست‌کننده طلاق باشند و یا به‌طور کلی، طلاق توافقی باشد. در هر صورت برای طلاق زن و مرد شرایطی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، قاصد بودن طرفین است. قاصد یعنی چه؟
قاصد به این معناست که زن و مرد، هردو، بخواهند که از هم جدا شوند. یعنی جدایی آن‌ها بدون هیچ نیتی برای بهره‌مندی از مزایا پس از طلاق باشد و بخواهند که هیچ زوجیت و محرمیتی بین آن‌ها باقی نماند. در غیر این صورت و چنانچه زن و مرد خواهان جدایی واقعی نباشند و صرفا با مقاصد خاصی اعم از معافیت فرزند، دریافت درآمد پدر و ... که نیاز به طلاق دارد، از هم جدا شوند، طلاق صوری رخ می‌دهد و تنها نام آن‌ها از شناسنامه یکدیگر پاک می‌شود.
چرا زن و مرد طلاق صوری را انتخاب می‌کنند؟
دلایل یا انگیزه‌های مختلفی وجود دارد که زن و مرد بخواهند به صورت صوری از یکدیگر جدا شوند. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معافیت سربازی فرزندان
- خروج از کشور
- دریافت حقوق پدر توسط دختر
- استخدام در مراکز دولتی
طلاق صوری برای معافیت سربازی فرزندان
ممکن است بپرسید معافیت فرزند پسر چه ارتباطی با جدایی مادر و پدر دارد. در جواب باید بگوییم که معافیت سربازی تحت شرایط مختلفی امکان‌پذیر است. یکی از آن‌ها طلاق پدر و مادر است که خود دارای شرایط خاصی است. به این صورت که:
- سرپرسی و تامین هزینه زندگی مادر بر عهده پسر باشد؛
- تنها پسر خانواده باشد؛
- سن 18 سال را پشت سر گذاشته باشد؛
- مادر تجربه ازدواج مجدد نداشته باشد.
در صورت برخورداری از شرایط فوق، فرد می‌تواند معافیت از سربازی به علت طلاق شود. به همین خاطر برخی از پدر و مادرها با جدایی صوری از یکدیگر به معافیت فرزند خود کمک می‌کنند. سپس با نهایی شدن معافیت، از طلاق رجوع کرده یا صیغه 99 ساله بین خود جاری می‌کنند.
البته اخیرا این قانون، به واسطه تغییرات ایجاد شده در آن، با کمی سخت‌گیری اجرا می‌شود. به این صورت که افرادی که اینگونه حکم معافیت خود را دریافت می‌کنند، کارت معافیت از خدمت آن‌ها با گذشت 2 سال و 6 ماه (30 ماه) از طلاق بائن یا رجعی، صادر می‌شود. به عبارتی در این مدت 30 ماهه، معافیت موقت برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود و پس از اتمام این بازه زمانی، مشمول معافیت دائم می‌شوند. علت این تغییر در قانون، افزایش طلاق‌های صوری و معافیت‌های ظاهری بود که انجام می‌شده است.
توجه داشته باشید که در صورت مشخص شدن اینکه معافیت با طلاق صوری امکان‌پذیر شده است، حمن معافیت رد شده و فرزند باید به خدمت نظام وظیفه بازگردد.
طلاق صوری برای اخذ درآمد پدر
طبق قانون کشور، خانمی که شوهر و منبع درآمدی نداشته باشد، در صورت فوت پدر، می‌تواند نسبت به دریافت حقوق و مستمری‌اش اقدام کند. این قانون برای زنانی که یک بار ازدواج کرده و جدا شده‌اند نیز صدق می‌کند. از همین رو یکی از انگیزه‌های طلاق صوری محسوب می‌شود.
در بسیاری از زوج‌ها این موضوع دیده می‌شود که از یکدیگر جدا می‌شوند تا خانم بتواند مستمری پدر فوت شده را دریافت کند. سپس مجدد با آقا ازدواج می‌کنند. لازم به ذکر است که اگر طلاق از نوع رجعی باشد، مرد می‌تواند در دوره عده رجوع از طلاق داشته باشد. در این حالت زن و مرد بدون هیچ جدایی، می‌توانند به ادامه زندگی خود بپردازند. البته در صورت رجوع از طلاق توسط آقا، باید نسبت به ثبت رجوع از طلاق اقدام شود. چرا که در غیر این صورت، ممکن است مجازاتی برای او در نظر گرفته شود.
اما اگر طلاق بائن نباشد شرایط چگونه است؟ اگر طلاق صوری زن و مرد، بائن نباشد و مرد در دوران عده امکان رجوع از طلاق نداشته باشد صیغه موقت اما طولانی بین آن‌ها جاری می‌شود.
سوال اینجاست که آیا طلاق صوری با هدف دریافت مستمری پدر، بدون هیچ مشکلی انجام می‌گیرد؟ این عمل در عین حال که موجب ضایع شدن حق دیگران می‌شود و کاملا ظاهرسازی و دروغ است، مشکلاتی را برای خانم نیز به همراه دارد.
به موجب طلاق صوری برای دریافت مستمری پدر، خانم از حق و حقوق عادی ازدواج دائم محروم می‌شود. به عنوان مثال با ازدواج موقت، پس از فوت مرد هیچ ارثی از او به زن تعلق نمی‌گیرد.
همچنین ممکن است سازمان تامین اجتماعی در مورد درخواست خانم مبنی بر دریافت حقوق پدرش، تحقیق کند و متوجه صوری بودن طلاق او با همسر شود. در چنین شرایطی مستمری برای خانم قطع شده و موظف است دریافتی‌های قبلی را نیز بازپرداخت کند.
بنابراین می‌توان گفت طلاق صوری با هر انگیزه‌ای که باشد عمل قانونی نیست و در صورت احراز عواقب خاص خود را در پی دارد؛ چه از لحاظ قانونی چه از لحاظ زندگی فردی.
آیا طلاق صوری همان طلاق توافقی نیست؟
ممکن است برخی از افراد طلاق صوری را همان طلاق توافقی بدانند یا بالعکس که اشتباه است. در طلاق توافقی زن و مرد واقعا قصد جدایی دارند؛ فقط برای سهولت امر طلاق بر روی مسائل مختلف و جزئیاتی مانند مهریه، نفقه، حق حضانت و ... با هم به توافق می‌رسند.
اما زن و شوهری که تصمیم به طلاق صوری می‌گیرند در واقع هدف و انگیزه‌ای از این جدایی دارند که تنها با طلاق به آن دست می‌یابند. بنابراین طلاق توافقی محسوب نمی‌شود. آن‌ها فقط بر روی جدایی و رسیدن به هدف مورد نظر توافق می‌کنند.
در طلاق توافقی زوجین (حداقل حین جدایی) قصد بازگشت و زندگی مجدد ندارند. اما در طلاق صوری زوجین قصد زندگی مجدد با یکدیگر را دارند اما پس از رسیدن به خواست و نیت خود.
آیا طلاق صوری قانونی است؟
جالب است بدانید در میان انبوه ماده و قوانین کشور، صحبتی از طلاق صوری به میان نیامده است که آیا باطل است یا مجازاتی دارد و ... . اما در ماده 218 قانون مدنی از معامله صوری صحبت شده است. طبق این ماده قانون مدنی هر معامله‌ای که به صورت صوری و برای فرار از دین باشد، باطل است.
از طرفی دیگر طبق ماده 1136، طلاق دهنده باید عادل، بالغ، قاصد و مختار باشد. ار ترکیب این دو ماده قانون مدنی می‌توان چنین نتیجه گرفت که طلاق صوری از سوی قانون، مورد تایید نیست. وقتی طلاق مورد تایید نباشد، باطل است. زمانی هم که باطل باشد، هیچ اثر قانونی نخواهد داشت.
جمع‌بندی
متوجه شدیم که طلاق صوری نوعی از جدایی است که حکم آن به صورت دقیق در قانون مطرح نشده است اما باطل به شمار می‌آید. جدایی صوری بسیاری از حق و حقوق‌های عادی در زندگی مشترک را از زن و مرد می‌گیرد، در ازای مستمری ماهانه، معافیت از سربازی، اجازه خروج از کشور و ... . اما باید دید که آیا واقعا ارزشش را دارد یا خیر؟ فراموش نکنید که هر لحظه ممکن است صوری بودن این نوع از جدایی‌ها آشکار شود و بسته به اقدامات صورت گرفته مجازات و مشکلاتی برای‌تان پیش بیاید. پس تا می‌توانید از طلاق صوری دوری کنید و به دنبال راهکارهای قانونی برای رسیدن به مقاصد خود باشید. در این راه می‌توانید از تجربیات یک وکیل خوب نیز کمک بگیرید.
